Şişmanlığın Anatomisi

Şişmanlık: Şişmanlık alınan ve harcanan kalori arasındaki dengenin bozulmasıdır. Kalori artarsa ya da azalırsa ortaya çıkacaktır.
Şişmanlık vücuttaki yağ miktarının normalden fazla olduğu durumdur. İdeal ağırlığın üzerinde olmak her zaman şişman olmak anlamına gelmez. Örneğin kasları çok gelişmiş bir atletin ağırlığı, ideal ağırlığın üzerinde olabilir, ama beden yağ dokusu normaldir. İdeal ağırlık birçok yöntemle hesaplanabilir. İdeal ağırlığın saptanması için kullanılan yöntemlerden biri (boy 100) formülüdür. Örneğin 170 santimetre uzunluktaki biri 170-100= 70 kilogram olmalıdır. Bu her zaman uygulanan bir yöntem değildir. Eksiktir. İdeal ağırlığı VKİ (Vücut Kitle Endeksi)= Ağırlık(kg)/Boy (metrekare) olarak hesaplamak gerekir.
VKİ (Vücut Kitle İndeksi)
Düşük kilolu: 20’den küçük
Normal kilolu: 20-25
Fazla kilolu: 25-29.9 (kadın 26-29,erkek 27-30)
Şişman: 30.0-39.9 (kadın 29’dan büyük,erkek 30’dan büyük)
Türü de önemli:
İki tür şişmanlık var:
Elma tipi (Android tip): Yağların karın bölgesinde toplanması.
Armut tipi(Jinoid tip): Yağların daha çok kalça-basende toplanması Kalp hastalıklarına daha yatkın olanlar android olanlardır. Bunlarda bel/kalça oranı da yüksektir.
Yağları daha çok bel ve üstü kısımda toplananlarda kalp-damar hastalıkları riski fazladır.
Elma tipi denilen vücutlardaki yağlar aktif yağlardır. Yağları daha çok kalça ve alt kısımda toplananlarda ise depo yağ oranı fazladır.
Bel/kalça oranı da şişmanlık ölçütüdür. Bel/kalça oranı normalde 0.70’den küçük olmalıdır. Kadın için 0.80, erkek için 0.95’ten büyük olması şişmanlık göstergesidir.
Daha basit bir yöntemle sadece bel çevresini ölçerek de şişmanlık saptanabilir.
Şişmanlıkta risk faktörleri
1.Fiziksel aktivitede azalma
2.Beslenme alışkanlıkları
3.Yaş
4.Cinsiyet(kadın)
5.Eğitim düzeyi
6.Evlilik
7.Doğum sayısı
8.Sigarayı bırakma
9.Alkol
Şişmanlığın zararları
*Şeker hastalığı
*Hipertansiyon
*Kan yağlarının yükselmesi
*Kan yağlarının yükselmesine bağlı olarak koroner kalp hastalığı
*Kadınlarda safra taşları
*Nefes darlığı
*Uyku bozuklukları
*Adet bozuklukları
*Kas, eklem ve iskelet sistemi hastalıkları
*Gebelik komplikasyonları
*Psikolojik bozukluklar
*Gençlerde güven duygusunun azalması
*Şişmanlığa bağlı kazalar
*Mide şikayetleri
Sağlıklı zayıflamak için:
Kesinlikle tek tip gıda rejimi yapmayın. Diyet bir süre uygulanıp bırakılacak değil yaşam boyu benimsenecek nitelikte olmalıdır.
Öğün sayısı artırılmalı, azar azar ve sık sık yemek yenmeli, kesinlikle öğün atlanmamalıdır. Ekmeği kızartarak yemek kalorisini azaltmaz, tam tersine tokluk hissi yaratmayarak (kaybettiği su nedeniyle) daha fazla yeme isteği yaratır. Çiğ sebze ve meyve, diyetlerde bolca bulunmalıdır.Hem tokluk hissi yaratır hem de vitamin ve mineral ihtiyacını az kaloriyle giderir.
Ekmeği ve yağı tamamen keserek diyet yapılmamalıdır. Beyaz ekmek yerine kepekli ekmek, katı yağ yerine sıvı yağ kullanılmalıdır. Günde 7-8 bardak su mutlaka içilmelidir.
Yiyecekler çok iyi şekilde çiğnenmelidir. Diyet yaparken vücudun sarkmasını önleyecek, ağır olmayan sporlar yapılması uygundur.
Sık sık şok diyetlerle zayıflayıp, ardından kilo almak metabolizmayı altüst eder. Diyette kırmızı et çok az tüketilmeli yerine balık ve tavuk eti tercih edilmelidir.
Diyette süt, yoğurt ve peynire mutlaka yer verilmelidir. Piyasada diyet ürünü diye satılan yiyecekler kesinlikle serbest değildir.
Şişmanlığın tedavi yöntemleri:
Eğitim Diyet Egzersiz Davranış tedavisi İlaç Cerrahi tedavi İlaç ve cerrahi tedavi morbid obez dediğimiz aşırı şişman VKİ 40’ın üzerinde olanlarda uygulanması gereken bir yöntemdir. Riskleri vardır. Cerrahi tedavide midenin küçültülmesi, balon indirilmesi gibi gıda alımını azaltmaya yönelik müdahaleler yapılır. Diyetin bireyin yaş, cins, vücut ağırlığı, boy, aktivitesi, sosyoekonomik durumu, çalışma koşullarına ve eğitim düzeyine uygun olması gereklidir.Aksi taktirde diyet uygulanamaz.
Asuman AYDIN